गुंतवणुकीच्या अन्य पर्यायांप्रमाणे म्युच्युअल फंडांमध्येही नामांकन (नॉमिनी) करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. गुंतवणूकदाराचे आकस्मिक निधन झाल्यास नामांकन केलेल्या व्यक्तीच्या नावे म्युच्युअल फंड हस्तांतरित करणे सोपे जाते.
१) म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करताना नामांकन करण्याचे स्वरूप नेमके काय आहे?
म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करणाऱ्या व्यक्तीचे निधन झाले तर त्याच्या पश्चात या गुंतवणुकीचा दावेदार कोण हे निश्चित करण्यासाठी नामांकन केले जाते. नॉमिनी म्हणून नेमली जाणारी ही व्यक्ती गुंतवणूकदाराची पत्नी, मुले, कुटुंबातील अन्य व्यक्ती, मित्र अथवा कोणीही विश्वासपात्र व्यक्ती असू शकते. म्युच्युअल फंडाच्या फोलिओत नव्यानेच प्रवेश केला असेल तर किंवा प्रथमच खाते उघडले असेल तर नामांकन अनिवार्य असते. संयुक्त खाते असेल तर मात्र नामांकन अनिवार्य नसते.
२) एखाद्या गुंतवणूकदाराला नॉमिनी नेमायची नसेल तर तशी मुभा आहे का?
नामांकन न देण्याची इच्छा असल्यास तसे करता येते. मात्र त्यासाठी अर्जात स्वाक्षरीसह तसे ठळक नमूद करावे लागते.
३) नामांकन करण्याची नेमकी प्रक्रिया काय आहे?
म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करताना संबंधित अर्जामध्ये नामांकनासंबंधी एक रकाना असतो. त्यामध्ये नामांकनासाठी नेमण्यात येणाऱ्या व्यक्तीचा/व्यक्तींचा तपशील द्यावा लागतो. मात्र रहिवासी संस्था, ट्रस्ट, कंपनीचे संचालक मंडळ, हिंदू अविभक्त कंपनीचा कर्ता यांना नॉमिनी नेमता येत नाही. गुंतवणूकदारांचे खाते संयुक्त असेल व त्यातील एकाचे निधन झाले तर उर्वरित खातेदाराच्या नावे ही गुंतवणूक हस्तांतरित होते. हे खाते एकट्याचे असेल तर ही गुंतवणूक नॉमिनीच्या नावे हस्तांतरित होते.
४) गुंतवणूकदार किती नॉमिनी नेमू शकतो?
गुंतवणूकदार जास्तीत जास्त तीन नॉमिनी नेमू शकतात. तसेच, प्रत्येक नॉमिनीला किती टक्के लाभ द्यायचा हेदेखील ठरविण्याचा अधिकार गुंतवणूकदाराला असतो. एकापेक्षा अधिक नॉमिनी असतील व त्यांच्या हिश्श्यांचे प्रमाण नमूद केले नसेल तर गुंतवणूकदारांच्या पश्चात प्रत्येक नॉमिनीला सम प्रमाणात हस्तांतरण केले जाते.
५) नामांकन नेमण्याचे फायदे काय आहेत?
६) नामांकन म्हणून नेमलेली व्यक्ती कालांतराने बदलता येते का?
होय. गुंतवणूक केल्यानंतर नॉमिनी कधीही बदलता येतात.